Het vrijeschoolkompas beschrijft een eigentijdse onderwijsvisie van vrijeschoolonderwijs aan de hand van acht uitgangspunten.
Veel mensen ervaren de meerwaarde van het vrijeschoolcurriculum. De veilige leeromgeving bijvoorbeeld, of de aandacht voor de pedagogische basis die aan de didactiek ten grondslag ligt. Toch is de visie achter het vrijeschoolonderwijs voor velen (gedeeltelijk) onbekend. Waarom werken wij zoals we werken? Hoe kijken we naar het onderwijs en naar de leerling? Hoe vertaal je de kernbegrippen van de uitgangspunten van de vrijeschool naar de praktijk?
Vanuit acht uitgangspunten helpt het vrijeschoolkompas om antwoorden te formuleren.
Het vrijeschoolonderwijs gaat uit van de antroposofische menskunde. Dit biedt handvatten en perspectieven waarmee leraren naar leerlingen kunnen kijken. In de praktijk betekent dit dat de leraar verder kijkt dan de cognitieve ontwikkeling en prestaties van een leerling, zoals we die vaak proberen te vangen in cijfers. Het gaat om een evenwichtige persoonlijke ontwikkeling van leerling tot mens die richting en betekenis kan geven aan het eigen leven. Hier komt het antroposofische mensbeeld om de hoek kijken waarbij de mens wordt omschreven als een geheel van lichaam, ziel en geest. Vanuit dit menskundig perspectief wordt het alledaagse handelen in de klas vormgeven.
Het basisidee op de vrijeschool is dat elke ontwikkelingsfase van een mens een periode van grofweg zeven jaar beslaat. Elk van deze fases heeft een eigen typering op fysiek, emotioneel en cognitief gebied. Op de vrijeschool weerspiegelt de leerstof de ontwikkeling van het kind volgens deze leeftijdsfasen. Om die reden wordt leerstof binnen het vrijeschoolonderwijs ontwikkelstof genoemd.
Op vrijescholen geven leraren het curriculum vorm, passend bij de ontwikkelingsfase, de kinderen en de leraar. Het leerplan is zo opgebouwd dat alle vakken in onderlinge samenhang de ontwikkeling van het kind ondersteunen. Door kunstzinnig onderwijs willen we kinderen zowel intellectueel, creatief en sociaal uitdagen om zijn mens-zijn te ontplooien.
Hoewel de inhoud van de lessen verschilt per leeftijdsfase, hanteert de vrijeschoolleraar steeds dezelfde pedagogisch-didactische uitgangspunten. Als leraar ben je niet alleen bezig met het aanleren van kennis, houding en vaardigheden. Minstens net zo belangrijk zijn inzicht, enthousiasme en persoonlijke vondsten. Geen vat vullen dus, maar een vuur ontsteken.
Op de vrijeschool is autonomie heel belangrijk. Alleen door aan te sluiten op de individuele ontwikkelingsweg van het kind zijn leraren in staat om kinderen op te voeden tot vrije volwassenen. Vanuit de gezamenlijke visie op onderwijs krijgen leraren ruimte om zelf hun lessen vorm te geven.
Door ervaringen en activiteiten aan te bieden die klas overstijgend of schoolbreed zijn, werken vrijescholen aan het vormen van een sterke gemeenschap. Zodat kinderen zich gezien voelen en leren wat het is om mens te zijn tussen andere mensen in deze wereld.
De opgroeiende mens wil zicht krijgen op vragen als: wat ben ik? wie ben ik? wat kom ik hier doen? welke talenten heb ik? Daarnaast wil het de wereld leren kennen. Spirituele oriëntatie neemt een belangrijke plaats in binnen de antroposofie, de basis voor de pedagogisch-didactische visie van de vrijeschool. Vrijeschoolonderwijs gaat ervan uit dat opvoeders, ouders en leraren degenen zijn die kinderen - op weg naar volwassenheid - hierin ondersteunen.
In het vrijeschoolonderwijs spelen leraren een cruciale rol. Zij kennen de visie en achtergronden van de verschillende vakken en activiteiten in het curriculum. Zij verbinden zich dag na dag met hun leerlingen. Zij verzorgen onderwijs vanuit hun kennis en verbondenheid. Op hun manier, vanuit hun eigenheid. Kinderen hebben dat nodig om zich optimaal te kunnen ontwikkelen.
Een mens is een mens door andere mensenDesmond Tutu
Een groep van vier auteurs die ruime ervaring heeft met lesgeven in de onder- en bovenbouw van de vrijeschool, werkt aan de invulling van het vrijeschoolkompas. Onder supervisie van het lectoraat aan de Hogeschool Leiden, schoolleiders en bestuurders uit het primair en voortgezet vrijeschoolonderwijs verzamelen zij informatie en schrijven zij de teksten.
Heb je vragen of opmerkingen óf wil je graag contact opnemen met de werkgroep van het kompas? Stuur dan een e-mail naar de Vereniging van vrijescholen.