Achtergrond van het vrijeschoolonderwijs

Rudolf Steiner is de grondlegger van de antroposofie. Hij legde de basis voor verschillende antroposofische werkgebieden. Naast het vrijeschoolonderwijs zijn er bijvoorbeeld de biologisch-dynamische landbouw en de antroposofische geneeskunde.

Steiner werd in 1861 geboren in wat nu Kroatië is.⁠ Hij was onder meer wetenschapper, schrijver, architect, filosoof en kunstenaar. Als kind al beleefde hij de geestelijke wereld net zo duidelijk als de zintuiglijke wereld om ons heen. Hij geloofde dat de wereld om ons heen en onze innerlijke wereld nauw met elkaar verbonden zijn.

Steiner vond waarnemen op lichamelijk én geestelijk vlak belangrijk voor hoe we ons als mensen ontwikkelen. Ook vond hij het van belang dat mensen vrij kunnen denken.

Meer lezen over antroposofie en Steiner? Kijk op de website van de Antroposofische Vereniging in Nederland.

In 1919 kreeg Rudolf Steiner in het Duitse Stuttgart de leiding over de Freie Waldorfschule. Deze school was opgezet door Emil Molt, eigenaar van sigarettenfabriek Waldorf-Astoria. Op deze school zaten kinderen van fabrieksarbeiders en van directeuren bij elkaar in de klas. Dat was voor die tijd een bijzonder diverse samenstelling. De pedagogie die Steiner voor deze school ontwikkelde, vormt de grondslag voor alle vrijescholen wereldwijd.

In 1923 startte de eerste vrijeschool van Nederland in een paar kamers van een woning aan de Columbusstraat in Den Haag. Vanaf de jaren 70 tot aan het einde van de jaren 80 nam het aantal vrijescholen snel toe. Daarna bleef het aantal vrijescholen enkele decennia redelijk gelijk.

Sinds 2013 komen er jaarlijks weer nieuwe vrijescholen bij. De laatste 10 jaar is het leerlingenaantal op de Nederlandse vrijescholen verdubbeld tot ongeveer 33.000. In 2024 zijn er 134 vrijescholen in Nederland.

Met dank aan het archief van de Vrije School Den Haag (Waalsdorperweg) voor het ter beschikking stellen van de beelden.

Op 10 september 1929 vindt de officiële opening plaats van het nieuwe gebouw.

Na 100 jaar vrijeschool heeft dit onderwijs zich meer dan bewezen. De Vereniging van vrijescholen zet zich in voor de toegankelijkheid van het vrijeschoolonderwijs en voor gelijke kansen voor iedereen. Wij willen herkenbaar zijn voor de samenleving van nu.

Wij zijn bezig met het vernieuwen van ons onderwijs. Vrijescholen willen diverser worden en meer een afspiegeling van de samenleving zijn. Nieuwe vrijescholen lopen daarbij voorop: vormen gaat nu eenmaal sneller dan omvormen. Zij inspireren en krijgen steeds meer navolging van bestaande vrijescholen.

De veranderingsbereidheid is groot. De reflectie in de spiegel zien wij als opdracht om vaart te maken. Wij bewegen mee met de vragen van de tijd en werken voortdurend aan het verbeteren en moderniseren van ons onderwijs. Onze pedagogiek is ons houvast en ons kompas.

Op 30 november 2023 kwamen zo'n 500 deelnemers bij elkaar om dit te vieren en om samen vooruit te kijken. In deze video van twee minuten gaan we in vogelvlucht door het programma van het symposium.

Bij de opening was er aandacht voor de ontstaansgeschiedenis van de vrijeschool; een compositie van beelden, muziek en vertellingen.

Bekijk hierboven het verhaal van Otto Scharmer. Aan de hand van zijn bijdrage maakte Anouk Saleming de tekst 'Word wakker'. De tekst werd direct op het podium voorgedragen en werd begeleid door Bart van Rosmalen op de cello.

n.a.v. de lezing van Gert Biesta

Deze slottekst werd gemaakt door Anouk Saleming op 30 november 2023 ter afsluiting van het symposium. Onderdeel daarvan is een eerder geschreven tekst 'Wees een reiziger'. Deze muzische vertelling werd begeleid door Bart van Rosmalen op de cello.